CBDC یا ارز دیجیتال بانک مرکزی چیست؟

CBDC مخفف Central Bank Digital Currency و به معنی ارز دیجیتال بانک مرکزی می باشد و شکل دیجیتالی پول فیات یک کشور را نشان می دهد که دارای پشتوانه دولت می باشد. ارز CBDC مستقیما توسط بانک مرکزی کشور کنترل می شود و اعتبار ملی و قدرت دولتی از آن پشتیبانی می کند.

علی رغم اینکه انتظار می رود ارز دیجیتال بانک مرکزی (CBDC) تاثیر پذیری زیادی از ارزهای دیجیتالی غیر متمرکز مانند بیت کوین داشته باشد، اما به نوعی در تقابل با آن قرار دارد و بیت کوین و رمز ارز ها را نوعی تهدید میداند. با محبوبیت بسیار زیاد بیت کوین و اعلام راه اندازی ارز لیبرا برای فیس بوک در سال گذشته، دولت ها به اهمیت حفاظت از صنعت بانکداری و مالی در مقابل تهدید های جدید به وجود آمده پی بردند.

همانطور که گفته شد، یکی از مهم ترین انگیزه های اخیر که موجب ایجاد ارز CBDC شده است، توسعه برنامه ریزی شده ارز و بلاکچین پشتبانی شده فیس بوک (لیبرا) بوده است. چرا که اساسا فیس بوک به عنوان یک شرکت خصوصی با دو میلیارد کاربر، برای به چالش کشیدن بانک مرکزی به اندازه کافی قدرتمند است.

از زمان پیدایش بیت کوین، مدت هاست که دولت ها در مقابل استفاده از قابلیت های بیت کوین برای کنترل سرمایه و اهدافی غیر قانونی مانند پولشویی و… بسیار با احتیاط عمل می کنند. بانک های مرکزی همچنین نگران هستند که رمز ارز ها می توانند اقتدار و کنترل بانک های مرکزی را تضعیف کنند زیرا در حال حاضر هیچ ذخیره ارزی تحت کنترل دولت مانند بیت کوین وجود ندارد و علاوه بر آن بانک ها در تنظیم چنین سیستم های ناشناس و غیر متمرکزی هیچ نقشی ندارند.

برای حفظ کنترل بر تولید و عرضه پول، و آمادگی جامعه برای پذیرش عدم استفاده از پول نقد، کشور ها در حال انجام آزمایش هایی برای ارز CBDC هستند. اگرچه ممکن است دولت هاو بانک ها نسبت به ارز هایی مانند بیت کوین احتیاط کنند اما آنها علاقه زیادی به فناوری بلاکچین دارند چرا که میتواند امنیت مالی و نظارت دولت بر اقتصاد را افزایش دهد و تخلف های اقتصادی مانند پولشویی، فرار مالیاتی و تولید تقلبی پول را کاهش دهد.

انواع ارز دیجیتال بانک مرکزی

CBDC در دو نوع عرضه می شود : خرده فروشی (Retail CBDC) و عمده فروشی (Wholesale CBDC) که هر کدام اهداف مختلفی دارند.

• Wholesale CBDC را می توان بین بانک های خصوصی و بانک مرکزی مبادله کرد تا به کمک آن پرداخت های بین این موسسات مالی ساده شود و خطرات نقدینگی کاهش پیدا کند. این نوع ارز، سیستم سنتی اعتبار و بدهی، سپرده های ذخیره شده در بانک ها که بانک مرکزی از آنها نگهداری می کند با رمز ارز های دیجیتالی جایگزین می کند. دولت ها امیدوارند که عمده فروشی CBDC سیستم مالی کنونی را ارزان تر، سریع تر و ایمن تر کند.
• Retail CBDC پول دیجیتالی است که مردم از آن برای انجام معاملات در زندگی روزانه استفاده می کنند. این نوع از ارز می تواند موجب وجه نقد را منسوخ کند و کارایی انتقال بین حساب بدون نیاز به شخص ثالث بسیار بیشتر افزایش دهد. (چرا که اعتماد تضمین شده است.) این نوع از ارز کاملا قابل پیگیری است و در نتیجه تخلفات مالی را کاهش می دهد.

چندین کشور از جمله انگلیس، سوئد، چین، ونزوئلا و کامبوج چندین آزمایش مفهومی برای طراحی و اجرای CBDC که ممکن است شامل فناوری بلاکچین باشد یا نه ، در دست اجرا دارند.

یکی از تمایزات اساسی بین سیستم CBDC و بلاکچین غیرمتمرکز ارز های دیجیتال، متمرکز بودن آن است. بنابراین به احتمال زیاد دفتر معاملات (خواه بین نود ها توزیع شود یا خیر) توسط دولت، متمرکز و قانون گذاری می شود. سوابق کلیه معاملات توسط هر فرد و با استفاده از فناوری رمز نگاری برای امنیت و حفظ حریم خصوصی، در پایگاه داده متمرکز نگهداری می شود.

تاثیرات مثبت و منفی CDBC بر نظام اقتصادی

CBDC تاثیر قابل توجهی در سیاست های پولی ایجاد خواهد کرد و نحوه استفاده از پول توسط دولت ها، بانک ها، مشاغل و مردم را به طور اساسی تغییر می دهد. با این حال، این سیستم نکات مثبت و منفی متفاوتی دارد.

برخی از نکات مثبت آن عبارت اند از:

• بهره وری بیشتر از فناوری انتقال وجه و پرداخت پول به صورت بلادرنگ را بدون نیاز به هیچ واسطه ای فراهم می کند.
• گنجایش مالی بیشتر به همراه دارد. بانک های مرکزی می توانند حساب های کم هزینه را برای شهروندان قانونی باز کنند.
• با ردیابی و مشاهده جریان پول به جلوگیری از تخلفات مالی مانند پولشویی، فرار مالیاتی و … کمک می کند.
• نیاز به چاپ و رسیدگی به پول فیزیکی را برطرف می کند.
• بهینه سازی سیاست های پولی، امکان ثبات بیشتر و مدیریت نرخ بهره را فراهم می کند. CBDC همچنین ممکن است سیستم بانکی جزیی را از بین ببرد.

برخی از نکات منفی نیز وجود دارد که بیشتر مربوط به تاثیر CBDC بر صنعت بانکداری سنتی است. برخی نگرانی ها در خصوص پیشی رفتن این ارز از فعالیت های بانکی و کاهش بودجه بانک های تجاری وجود دارد. این موضوع موجب ایجاد دوگانگی در صنعت بانکداری خصوصی می شود به طوری که بانک های بزرگ انحصار بازار را در دست می گیرند.

CBDC با اجازه دادن به مردم برای افتتاح حساب بانکی به طور مستقیم در بانک مرکزی، غول های بانکی را تحت فشار قرار می دهد. برای انطباق با این فضا و پیروزی در فضای رقابتی بانک های بزرگ مجبورند از بسته های تشویقی و یا نرخ بالاتر سود برای سپرده ها ارائه دهند.

نتیجه گیری

CBDC منجر به تغییرات بزرگی در نحوه ذخیره، تخصیص و خرج کردن پول می شود و صنعت مالی و عملکرد دولت ها را متزلزل می کند. اگرچه این نوع ارز، ویژگی های برتر زیادی دارد اما کسانی که نگران کنترل پول هستند و طرفدار ارز های غیر متمرکز در فضای کریپتوکارنسی ها هستند، بایستیاز اینکه یک مرجع مرکزی قدرتمند می شود، محتاط باشند.